Διατροφή και διάθεση

Χριστίνα Κωστάρα,

Διατροφολόγος – Διαιτολόγος

Τα κύρια όργανα του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ) είναι ο εγκέφαλος και ο νωτιαίος μυελός που αποτελούν το ΚΝΣ, και τα εγκεφαλικά και νωτιαία νεύρα και τα γαγγλια τους. Ο κύριος ιστός από τον οποίο αποτελούνται τα όργανα του νευρικού συστήματος, είναι ο νευρικός ιστός. Το νευρικό σύστημα ρυθμίζει όλες τις λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος, και σε συνεργασία με άλλα συστήματα, τις συντονίζει ανάλογα με τα εξωτερικά και εσωτερικά ερεθίσματα. Έτσι ο οργανισμός λειτουργεί ως ενιαίο ανατομικά και λειτουργικά σύνολο. Επίσης, το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), και μάλιστα ο φλοιός του εγκεφάλου, αποτελεί την έδρα πολύπλοκων ανώτερων πνευματικών λειτουργιών όπως η σκέψη, η βούληση, η μνήμη, η συνείδηση, τα συναισθήματα κ.α. Η διάθεση μας δηλαδή εξαρτάται από την ομαλή λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος και ιδιαίτερα του εγκεφάλου.

Ο εγκέφαλος ενός ενήλικα ανθρώπου έχει εκατομμύρια κύτταρα, τα οποία ελέγχουν το μεγαλύτερο ποσοστό της λειτουργίας του κεντρικού νευρικού συστήματος. Τα κύτταρα του εγκεφάλου, όπως και όλου του σώματος, έχουν ανάγκη να εφοδιάζονται συνεχώς με τα απαραίτητα γι’ αυτά θρεπτικά συστατικά έτσι ώστε να διατηρήθεί η ομαλή λειτουργία τους. Ο εγκέφαλος είναι πολύ ευαίσθητος ακόμη και σε μικρής διάρκειας διαταραχές της αιμάτωσης του και μπορεί να υποστεί μόνιμες βλάβες. Ο φλοιός του εγκεφάλου αποτελεί το κέντρο όλων των ευσυνείδητων λειτουργιών του οργανισμού (μνήμη, συναίσθημα, συνείδηση, σκέψη, πείνα κορεσμός κ.τ.λ.). Κανένα άλλο οργανικό σύστημα στον οργανισμό δεν έχει τόσο μεγάλη και άμεση εξάρτηση από την συνεχή παροχή θρεπτικών συστατικών από το κεντρικό νευρικό σύστημα. Το νευρικό σύστημα απαιτεί την συνεχή παροχή γλυκόζης, και η επαρκής λειτουργία του εγκεφάλου και διατήρηση της, εξαρτάται σχεδόν από όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.

Τα συστατικά αυτά είναι διαφορετικά από τις τροφές που παίρνουμε από το καθημερινό διαιτολόγιο. Οι τροφές που καταναλώνουμε είναι ποικίλες και περιέχουν όλα τα απαραίτητα για την θρέψη μας συστατικά. Τα θρεπτικά συστατικά των τροφών χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τα μακρο-συστατικά (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπη) και τα μικρο-συστατικά (βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία). Όλες οι βιολογικές λειτουργίες του οργανισμού χρειάζονται ενέργεια που το κύτταρο παίρνει από την καύση κυρίως σακχάρων (υδατανθράκων) και λιπών. Η γλυκόζη ιδιαίτερα, αποτελεί το κύριο καύσιμο του εγκεφάλου για όλες τις ηλικίες. Αποτελεί το κύριο ενεργειακό υπόστρωμα για όλες τις δραστηριότητες του νευρικού συστήματος, του συστήματος που συντονίζει και ρυθμίζει όλες τις λειτουργίες των οργάνων. Γλυκόζη και υδατάνθρακες που δίνουν γλυκόζη είναι τα προϊόντα σπορίων, τα δημητριακά, το ψωμί, τα ζυμαρικά, το ρύζι, οι πατάτες, τα φρούτα, η ζάχαρη, το μέλι, η μαρμελάδα και άλλα γλυκά).

Αλλά και η επαρκής πρόσληψη βιταμινών και μετάλλων είναι ουσιώδη για την ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος χρειάζεται μικρόθρεπτικά συστατικά (βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία) για τον φυσιολογικό τους ρόλο ως

συστατικά του ιστού του εγκεφάλου και για τον φυσιολογικό μεταβολισμό. Οι βιταμίνες είναι ουσίες απαραίτητες για την καλή λειτουργία του οργανισμού και για την ίδια την ζωή. Οι φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού όπως η νευρική λειτουργία, ο σχηματισμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων, η οπτική προσαρμογή στο σκοτάδι χρειάζονται την αποτελεσματική απορρόφηση και χρησιμοποίηση βιταμινών. Η ανεπάρκεια στην παροχή μιας βιταμίνης για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα οδηγεί στην εκδήλωση μιας ή περισσότερων διαταραχών.

Όσον αφορά στην διάθεση μας, έλλειψη σε συγκεκριμένες βιταμίνες συμπλέγματος Β, όπως η νιασίνη, η πυριδοξίνη (Β6) και η θειαμίνη (Β1), συσχετίζεται με σοβαρή διαταραχή της λειτουργίας του εγκεφάλου και σε διαταραχή της διάθεσης μας.

• Ανεπάρκεια στην βιταμίνη θειαμίνη (Β1) προκαλεί κατάπτωση του νευρικού συστήματος, μείωση των αντανακλαστικών, απάθεια και κόπωση. Έλλειψη της στον οργανισμό διαταράσσει τόσο τις νευρολογικές όσο και τις καρδιακές λειτουργίες. Βρίσκεται σε όλα τα φυσικά τρόφιμα, κυρίως στα δημητριακά ολικής αλέσεως, στις αμυλώδη (πατάτα, ψωμί, ζυμαρικά), και συμμετέχει στην λειτουργία του εγκεφάλου.
• Ανεπάρκεια επίσης στον οργανισμός ενός άλλου μικροθρεπτικού συστατικού, της πυριδοξίνης Β6, έχει σαν συνέπεια την εμφάνιση ατονίας στο μυϊκό και νευρικό σύστημα, δυσκολία στο βάδισμα, αϋπνίας, κόπωσης, νευρικότητα, κατάθλιψη, λόγω του ότι ο ρόλος της στο νευρικό σύστημα είναι ζωτικός. Η πυριδοξίνη είναι βιταμίνη ευρέως διαδεδιμένη στα τρόφιμα, όπως στα πουλερικά, το ψάρι, το χοιρινό, τα ολόκληρα σπόρια, μπανάνες, πατάτες, λάχανο.
• Η νιασίνη επίσης, είναι μια ακόμη βιταμίνη η οποία επηρεάζει την διάθεση μας. Είναι απαραίτητη σε όλα τα κύτταρα με κύριο ρόλο την απελευθέρωση ενέργειας από τους υδατάνθρακες, τα λίπη πρωτείνες. Έλλειψη προσβάλλει το δέρμα και το νευρικό σύστημα (απάθεια, σύγχυση, έλλειψη προσανατολισμού). Ήπια έλλειψη νιασίνης μπορεί να προκαλέσει αδυναμία, τρεμούλα, άγχος, κατάθλιψη και ερεθιστικότητα. Είναι βιταμίνη ευρέως διαδεδομένη στα φυτά και στα ζώα. Πολύ καλές πηγές νιασίνης θεωρούνται το συκώτι, τα άπαχα κρέατα, τα ψάρια, οι ξηροί καρποί, τα ορνιθοειδή και το κουνέλι, γάλα, το τυρί, τα αυγά κ.τ.λ. Μέτριες ποσότητες στο ρύζι, στάρι, πίτυρα σταριού, άλευρο σταριού (ολικής αλέσεως).
• O ψευδάργυρος (Zn) επίσης είναι ένα μέταλο το οποίο συμβάλει στην καλή ψυχική μας υγείας. Κλινικά χαρακτηριστικά της έλλειψης ψευδαργύρου, εκτός των άλλων (όπως ακραία δερματίτιδα, μειωμένη ανάπτυξη, διάρροια, αλωπεκία, καθυστέρηση της σεξουαλικής ανάπτυξης,) είναι και οι νευροψυχιατρικές εκδηλώσεις. Παρατηρείται δηλαδή αδυναμία στην αυτοσυγκέντρωση, κατάθλιψη και μεταβολές στην ψυχική διάθεση. Ο κίνδυνος για ανεπάρκεια ψευδαργύρου είναι υψηλός σε περιόδους ταχείας ανάπτυξης και αναπαραγωγής, όπως είναι η βρεφικής και εφηβική ηλικίας και η εγκυμοσύνη. Το ψευδάργυρο τον βρίσκουμε κυρίως στο κόκκινο κρέας. Άλλες καλές πηγές είναι τα θαλασσινα (στρείδια, μύδια, κτλ), τα οποία τείνουν να συσσωρεύον ιχνοστοιχεία, με τα στρείδια να αποτελούν τις πλουσιότερες πηγές ψευδαργύρου με επίπεδα που ανέρχονται στα 100 mg/ 100gr φαγώσιμου τροφίμου. Τα μη επεξεργασμένα δημητριακά περιέχουν επίσης επαρκή ποσότητες ψευδαργύρου. Γενικότερα, σύμφωνα με έρευνα η οποία δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό American Journal of Clinical Nutrition 2000, φτωχές δίαιτες, ελλειπείς σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β (φολικό οξύ, Β12, Β6), ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους και σε ψυχιατρικούς ασθενείς, μπορεί να συμβάλει στην απώλεια μνήμης, κατάθλιψη και άλλες συνηθισμένες διαταραχές. Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β (νιασίνη, Β1 και Β6) παίζουν σημαντικό ρόλο στην διατηρήση της υγείας και της φυσιολογικής λειτουργίας του εγκεφάλου. Για την διατήρηση λοιπόν της καλής ψυχικής μας διάθεσης και της υγείας γενικότερα το σώμα χρειάζεται ποικιλία τροφών, η οποία θα του εξασφαλίσει την επάρκεια σε όλες τις κατηγορίες θρεπτικών συστατικών.